Маълумки, COVID-19 вируси бугунга келиб дунёнинг 170 га яқин давлатларига тарқалиб улгурди. Айрим давлатларда “коронавирус” деб ном олган мазкур касаллика қарши самарали кураш олиб бораётган бўлса, айрим давлатлар аксинча танг аҳволда қолмоқда. Бу аҳвол асосан шу давлат фуқароларнинг қанчалик қонунга итоаткорлиги ва тиббий маданиятига боғлиқ бўлиб қолмоқда.

Pеспубликамиздаги аҳволни ОАВ, ижтимоий тармоқлар етарлича ёрити бормоқда. Ёмон томони карантинга олинган фуқаролар сони кун сайин салбий томонга ошиб бораётганини кузатаётганимиз. Масалан, карантин тадбирлари эълон қилинган кундан бошлаб бугунги кунга қадар (2020 йил 27 март) республикамиз бўйича карантин қоидаларига амал қилмаслик билан боғлиқ ҳолатлар жами 7157 ҳолатни ташкил қилган. Ёки бўлмаса бир сутка мобайнида (27 март) Тошкент шаҳрининг ўзида Тошкент шаҳар ИИБ томонидан 1046 та карантин режими бузилгани ҳолати қайд этилган. Қонунбузарларнинг 1007 нафари жамоат жойларида тиббий ниқоб тақмаган бўлса, 39 нафари уй карантини талабларини бузган (Манба hudud.uz телеграмм канали 27.03.2020 йил). Шу рақамларнинг ўзи ҳам фуқаролармизнинг нечоғлик беэътибор, тиббий ва ҳуқуқий маданияти пастлигини кўрсатиб турибди.

Шу ва бошқа салбий ҳолатларнинг олдини олиш мақсадида 2020 йил 26 март кунидан “Ўзбекистон Pеспубликасининг Жиноят, Жиноят-процессуал кодексларига ҳамда Ўзбекистон Pеспубликасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш ҳақида”ги Қонуни кучга киритилди.

Жиноят кодексининг 244⁵-моддасига кўра эндиликда Карантинли ва инсон учун хавфли бўлган бошқа юқумли касалликларнинг пайдо бўлиши ҳамда тарқалиши шароитида карантинли ва инсон учун хавфли бўлган бошқа юқумли касалликлар тарқалиши ҳақида ҳақиқатга тўғри келмайдиган маълумотларни тарқатиш, —

базавий ҳисоблаш миқдорининг икки юз бараваригача миқдорда жарима ёки уч юз соатгача мажбурий жамоат ишлари ёхуд икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари билан жазоланади.

Ушбу модданинг биринчи қисмида кўрсатилган маълумотларни нашр қилиш ёки бошқача усулда кўпайтирилган матнда ёки оммавий ахборот воситалари, шунингдек Интернет бутунжаҳон ахборот тармоғи орқали тарқатиш —

базавий ҳисоблаш миқдорининг икки юз бараваридан тўрт юз бараваригача миқдорда жарима ёки уч юз соатдан уч юз олтмиш соатгача мажбурий жамоат ишлари ёхуд икки йилдан уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки уч йилгача озодликни чеклаш ёки уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади»;

Шунингдек киритилган ўзгартиришга кўра Жиноят кодексининг 257¹-модданинг матни қуйидаги таҳрирда баён этилди:

«Санитарияга оид қонун ҳужжатларини ёки эпидемияга қарши кураш қоидаларини бузиш, шу жумладан карантинли ва инсон учун хавфли бўлган бошқа юқумли касалликлар пайдо бўлиши ҳамда тарқалиши шароитида давлат санитария назорати органларининг тиббий текширувдан ўтиш ва даволаниш, карантинни ўташ учун белгиланган жойларга етиб бориш ва ушбу жойларни белгиланган муддат давомида тарк этмаслик, касаллик юқиш хавфи мавжуд бўлган даврда мулоқотда бўлинган шахслар ва борилган жойлар ҳақидаги маълумотларни ошкор қилиш тўғрисидаги ёки бошқа қонуний талабларини узрли сабабларсиз бажармаслик одамларнинг оммавий касалланиши ёки заҳарланиши реал хавфини келтириб чиқарса ёхуд одамларнинг оммавий касалланишига ёки заҳарланишига олиб келса, —

базавий ҳисоблаш миқдорининг эллик бараваридан юз бараваригача миқдорда жарима солиш ёки беш йилгача муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш ёки икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки бир йилдан уч йилгача озодликни чеклаш ёхуд беш йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.

Ўша қилмиш одамнинг ўлимига сабаб бўлса, —

икки йилдан уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки уч йилдан беш йилгача озодликни чеклаш ёхуд беш йилдан етти йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.

Ўша қилмиш одамларнинг ўлимига сабаб бўлса, —

етти йилдан ўн йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади».

Ўзбекистон Pеспубликасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекси қуйидаги мазмундаги 292-модда билан тўлдирилди:

«292-модда. Карантинли ва инсон учун хавфли бўлган бошқа юқумли касалликлар пайдо бўлиши ҳамда тарқалиши шароитида тиббий йўсиндаги мажбурлов чорасини қўллаш.

Унга кўра Карантинли ва инсон учун хавфли бўлган бошқа юқумли касалликлар пайдо бўлиши ҳамда тарқалиши шароитида эпидемияларга қарши кураш қоидаларини бузишга оид ҳуқуқбузарлик содир этган шахсга нисбатан тегишли тиббий асослар мавжуд бўлган тақдирда давлат санитария

назорати органлари томонидан карантинда сақлаш ёки даволаниш тарзидаги тиббий йўсиндаги мажбурлов чораси қўлланилиши мумкин.

Тиббий йўсиндаги мажбурлов чораси ўттиз суткагача бўлган муддатда маъмурий жазо тайинлаш билан бирга қўлланилади ҳамда давлат санитария назорати органлари томонидан белгиланган жойларда ижро этилади.

Тиббий йўсиндаги мажбурлов чорасининг ижроси давлат санитария назорати, ички ишлар ва Ўзбекистон Pеспубликаси Миллий гвардияси органлари томонидан таъминланади»;

Ўзбекистон Pеспубликасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 54-модданинг матни қуйидаги таҳрирда баён этилди:

«Карантинли ва инсон учун хавфли бўлган бошқа юқумли касалликлар пайдо бўлиши ҳамда тарқалиши шароитида ваколатли органнинг махсус талабларига зид равишда жамоат жойларида ниқобсиз бўлиш —

базавий ҳисоблаш миқдорининг беш бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади.

Карантинли ва инсон учун хавфли бўлган бошқа юқумли касалликлар пайдо бўлишининг ёки тарқалишининг олдини олиш мақсадида белгиланган мажбурий қоидаларни бузиш, шу жумладан карантинли ва инсон учун хавфли бўлган бошқа юқумли касалликлар пайдо бўлиши ҳамда тарқалиши шароитида шифохонадаги ички тартибга риоя этмаслик, давлат санитария назорати органларининг тиббий текширувдан ўтиш ва даволаниш, карантинни ўташ учун белгиланган жойларга етиб бориш ва ушбу жойларни белгиланган муддат давомида тарк этмаслик, касаллик юқиш хавфи мавжуд бўлган даврда мулоқотда бўлинган шахслар ва борилган жойлар ҳақидаги маълумотларни ошкор қилиш тўғрисидаги ёки бошқа қонуний талабларини узрли сабабларсиз бажармаслик, —

фуқароларга базавий ҳисоблаш миқдорининг йигирма бараваридан ўттиз бараваригача, мансабдор шахсларга эса — ўттиз бараваридан эллик бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади».

Балким кимгадир бу қоидалар қаттиқ ва оғир бўлиб кўринар.

Аммо шуни тўғри тушунимиз керакки бу қонунларнинг ҳаммаси ўзимизнинг тинчлигимиз, соғлигимиз ва келажагимиз учун яратилди.

Албатта инсонни жазолаш билан унинг соғлигини тиклаб бўлмайди. Аммо “муаммонинг ечими ҳар бир фуқаронинг ўзида” – эканлигини ҳамма фуқаро ҳам халигача англаб етмаяпти!

Юқоридаги статистик кўрсаткичлар фуқароларимизни шундай чоралар қўллашга мажбур қилмоқда...

Шундай экан мен ҳар бир фуқародан ўзини, оиласини ва ватанини ўйлаб сабрли бўлиб уйда ўтиришини сўрайман! Карантин қоидаларига, шахсий гигиена талабларига бировнинг мажбурлови билан эмас, ўз тафаккури ва фаросати билан амал қилишига даъват этаман...

М.Матюсупов, Амударё туман Адлия бўлими бошлиғи